Zoals het klokje thuis tikt…

Hoe je het ook wendt of keert, met de komst van het internet is de wereld niet alleen veranderd, maar ook een heel stuk kleiner geworden. Dat blijkt maar weer uit dit verhaal.    

Eind september kwam er een berichtje binnen op de Facebookpagina van Museum Stadskasteel Zaltbommel. Debbie Wilson uit Boyanup, een stadje met 1264 inwoners in West-Australië, schreef dat haar man Ronnie druk bezig was geweest met het restaureren van een oude klok. Ze was op zoek naar meer informatie over de maker van de klok, ene H. Verhagen uit Zaltbommel. Het enige andere werk van de hand van Verhagen dat zij online had kunnen vinden, was via de website van CollectieGelderland, een database waarin de collecties van Gelderse culturele instellingen zijn ontsloten. Daarin is ook een groot deel van de collectie van het Stadskasteel te vinden en in deze collectie bevindt zich het rijkelijk versierde binnenwerk van een horloge met hetzelfde signatuur als op de wijzerplaat van de klok van Ronnie en Debbie. Zij wilden graag weten of er meer bekend was over deze klokkenmaker.

Op zoek in de geschiedenis

Na uitgebreid contact te hebben gehad met Debbie, ging Frouckje Maliadas, kunsthistoricus en verantwoordelijk voor de website en sociale media van het Stadskasteel, op zoek naar meer informatie. In het museum in Zaltbommel kon beheerder Majo Slosser echter niet meer te vinden dan het binnenwerk van het horloge zelf. Sil van Doornmalen van het Regionaal Archief Rivierenland wist de achtergrond van de man in de database van het archief te achterhalen. Zijn volledige naam was Hendrikus Verhagen, geboren in Schijndel op 1 juni 1762. Hij was getrouwd met Maria Versteeg en ze hadden meerdere kinderen. Hun dochter Elisabeth Maria is in 1791 in Zaltbommel gedoopt, wat het aannemelijk maakt dat de familie Verhagen daar toen woonde. In 1810 staat Hendrikus in het bevolkingsregister vermeld met zijn beroep, namelijk horloger,de Franse term voor klokkenmaker. Hij was toen 48 en weduwnaar, zijn vrouw Maria was op 4 april 1802 overleden op 37-jarige leeftijd. Op 11 december 1815 is Hendrikus in Zaltbommel gestorven. Zijn buurmannen Rijk Peter Vermeulen Az. en Peregrinius Arnoldi hebben zijn overlijden aangegeven bij de Burgerlijke Stand. Hendrikus had nog net de oprichting van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden meegemaakt.

Via Amerika naar Australië

Het Bommelse exemplaar kwam uit de nalatenschap van Dr. N.T. Hannaford-Schafer. Hij was een Australische scheepsdokter die de wereld over reisde en vanuit alle uithoeken waar hij kwam antieke voorwerpen meenam. Zo kwam het dat hij in 1991 in Virginia, in de Verenigde Staten, een klok kocht van Bommelse makelij. Het was een opknapproject waar hij nooit aan is toegekomen. Toen hij overleed, werden zijn bezittingen verkocht. Ronnie en Debbie hebben verschillende klokken uit deze collectie aangeschaft, maar de Bommelse klok sprong er echt uit, niet alleen qua formaat, maar omdat het een speelklok is. De klok heeft zeven muzikale deuntjes waaruit gekozen kan worden door een wijzer helemaal bovenaan de klok te verschuiven. De klok geeft nu alleen de tijd aan, omdat er nog een onderdeel mist. Dat missende element is onlangs opgespoord in Tasmanië en is onderweg naar de familie Wilson, zodat de klok nog verder gerestaureerd kan worden en weer de melodieën kan spelen als vanouds.

Gerestaureerd voor de toekomst

Hoewel Ronnie geen opleiding tot klokkenmaker heeft gehad, heeft hij van jongs af aan een grote passie voor klokken en heeft hij zichzelf de kneepjes van het vak geleerd. De kast van de klok is gemaakt van eikenhout met mahonie fineer en is maar liefst een kleine 3 meter hoog. De pootjes ontbraken, maar Ronnie vond een paar leeuwenpootjes en drie beeldjes voor bovenop de klok: Atlas in het midden met aan beide zijden een engel met bazuin. De rijk versierde wijzerplaat, die niet alleen de tijd maar ook de datum, maand en dag aanwijst, is voorzien van bijpassende allegorieën. Verschillende onderdelen werden opnieuw verzilverd en een lokale kunstenaar voorzag de schildering van de maan boven de wijzerplaat, daar waar de melodieën gekozen kunnen worden, van frisse kleuren. Het was een groot project maar de chique klok werd langzaam maar zeker weer in ere hersteld. En misschien nog wel het mooiste op de wijzerplaat, voor ons dan, is de signatuur ‘H ,,Verhagen a Z ,,Bommel’. Dat mogen we toch wel aan de grote klok hangen.

Wat heeft deze klok een hoop gezien en meegemaakt. Na verre, voor ons (nog) onbekende, reizen is hij aangekomen in Australië. Nu is hij dan eindelijk liefdevol gerestaureerd en heeft hij een mooie plek gekregen in de ‘stijlkamer’ bij de familie Wilson. Hopelijk kan deze prachtige klok nog weer een eeuw of twee mee.